Het boek is voor publicatie níét door Musk gelezen, en hij had er ook geen zeggenschap over, aldus Isaacson in zijn Dankbetuiging. Enerzijds verbaast dit me, omdat Musk een controlfreak is, en dit komt ook in dit boek naar voren. Anderzijds niet, want het boeit Musk niet zo, wat anderen van hem denken. Tenzij het negatieve invloed heeft op deals of aandelenkoersen. Maar dat realiseert hij zich meestal pas achteraf (‘mesjogge tweets’).
Dit boek zal zijn reputatie niet schaden. Hij komt naar voren als een briljante geest, met een visie voor de mensheid, niet zozeer uit op eigen gewin, met een bijzonder moeilijke persoonlijkheid (‘maniak’, zo stelt het boek meermaals), niet vies van smerige trucs en dol op zijn kinderen. Isaacson slaagt er heel goed in om al die lagen van Musk te beschrijven en te onderbouwen met voorbeelden uit het leven van Musk.
Risico’s
Zo beschrijft het boek op diverse plekken hoe Musk met risico’s omgaat. Ja, hij wil ze horen en erover nadenken. Maar uit zijn beslissingen blijkt dat hij veel risico neemt. Zijn mede-oprichter bij PayPal, Peter Thiel, beschreef het zo: ‘Elon’s stijl is risico vergroten, zijn schepen achter zich verbranden zodat hij niet terug kan krabbelen. Hij nam met SpaceX en Tesla twee keer een krankzinnige gok, en ze werden uiterst succesvol. Elon begrijpt iets van risico’s wat verder niemand begrijpt.’
Missie en visie
Isaacson weet ook duidelijk te maken dat alle activiteiten, hoe divers ook, passen in de visie en de missie van Musk. Musk wil de mensheid beschermen en bewandelt daarvoor 3 paden:
1. De mensheid moet multi-planetair worden, om als soort te overleven als er iets met de planeet gebeurt, of dat nu klimaatverandering, een wereldoorlog of een meteoriet is.
2. Het energieverbruik moet duurzaam zijn.
3. Het menselijk bewustzijn moet worden bewaard en beveiligd tegen vijandig AI.
Bij 1. Multi-planetair hoort natuurlijk SpaceX, maar ook Starlink, dat hij heeft opgezet om SpaceX te kunnen financieren. Bij 2. Duurzaamheid hoort Tesla, Tesla Energy en The Boring Company. Bij 3. Menselijk bewustzijn hoort Neuralink, Tesla’s Autopilot, Optimus, en X.AI. Samenwerking tussen menselijk I en AI ziet hij namelijk als middel tegen amok-makende AI. Maar tussen deze 3 paden barst het van de kruisingen. Zo is zijn Mars-missie ook bedoeld om de mensheid weer een doel te geven, vooruitgang te boeken, ons intellect en bewustzijn te blijven scherpen.
Waarom wilde Musk Twitter kopen?
Twitter wilde hij hebben om 3 redenen. De eerste was om zijn droom uit 1999, een superbank, te verwezenlijken. Destijds startte hij X.com, dat een winkel voor alles financieel zou worden: investeringen, leningen, creditcards, bankieren, digitaal winkelen, alles. Het fuseerde met PayPal, en de beide fusiepartners kregen ruzie over de te volgen koers. Musk verloor. De tweede reden was om de vrijheid van meningsuiting te waarborgen, Musk stelde dat Twitter teveel censureerde, te ‘woke’ was. Door censuur ontstaat er group think, verschillende meningen in verschillende bubbels, wat slecht is voor het menselijk bewustzijn. Ten derde wilde hij de data en video’s van Twitter, om zijn AI te kunnen trainen.
Veel ratio en weinig empathie
Hoeveel Musk ook van de mensheid houdt, voor mensen heeft hij minder gevoel. Hij heeft Asperger, wat hem enorm rationeel maakt, en minder empathisch. Dat rationele aspect zien we terug is zijn ‘algoritme’: 5 punten om de productie te optimaliseren.
1. Wees kritisch bij elke vereiste. Wie (de persoon, geen functie of afdeling) heeft het bedacht? Zonder ontzag te hebben voor die persoon, welke vereisten kunnen beter?
2. Schrap zoveel mogelijk onderdelen van het proces. Misschien schrap je te veel, prima, voeg je ze later weer toe. Beter te veel dan te weinig.
3. Versimpel en optimaliseer.
4. Versnel de cyclustijd.
5. Automatiseer. Altijd als laatste. Bij Tesla was Musk begonnen met robots, en dat leverde veel fouten, vertragingen en kosten op.
Extra punt, wat Musk elke dag demonstreerde: heb een ‘maniakaal gevoel van urgentie’. Opvallend is dat hij voor innovatie (bijvoorbeeld Cybertruck) de tijd neemt en geeft om iets heel bijzonders te ontwikkelen, maar efficiency onder enorme druk afdwingt.
Asociaal?
Die druk, tijdsdruk en persoonlijke druk, komt enorm asociaal over. Hij dwingt al zijn personeel extreem veel uren te maken, hun privéleven altijd op het tweede plan te zetten. Zo is hij zelf ook, dat vindt hij normaal. Hij zoekt de spanning, de urgentie, het risico op. Als het goed gaat wordt hij onrustig, zegt hij. Als het bij Twitter over psychologische veiligheid gaat, begint hij schramper te lachen. Dat is de vijand van vooruitgang. Isaacson concludeert dat Musk een kind-man is, hoogst impulsief, en dat het beknotten daarvan waarschijnlijk ook ten koste van zijn prestaties zal gaan. Vernieuwers zijn soms intimiderend, roekeloos, en soms zelfs gek. Gek genoeg om te denken dat ze de wereld kunnen veranderen.
Uitstekende biografie
Ik las eerder een bio van Elon Musk, maar deze steekt er met kop en schouders bovenuit. Zowel de goede als slechte kanten komen aan bod. Isaacson is misschien fan, maar spreekt zich ook duidelijk uit over onacceptabel gedrag (‘maniakaal’, ‘hypocriet’). Met name bij de overname van Twitter, in de tijd dat Isaacson meeliep, is dat opvallend. Omdat bij alle beslissingen aandacht gegeven wordt aan de motivatie en de gemoedstoestand van Musk, stijgt dit boek boven ‘wikipedia-niveau’ uit.
Interessant zijn de rationele uitgangspunten van Musks handelen, zoals zijn ‘algoritme’, en een aantal andere zaken, zoals ontwerpers en uitvoerders altijd in één ruimte laten werken. Door de uitgewerkte voorbeelden bij voornamelijk Tesla en SpaceX zijn ze ook goed te volgen. Dit zijn leerpunten die heel bruikbaar zijn in andere ondernemingen.
Goede structuur
Musk doet heel veel, en ook veel tegelijk. Om er wat structuur in te brengen voor de lezer zijn de hoofdstukjes verdeeld in 2 á 3 jaar per bedrijf of privé-gebeurtenis. Dat is een goede keuze, er is weinig sprake van overlap en veel focus op een probleem of succes. Isaacson heeft het beeldend opgeschreven: je ziet de uitbarstingen, de starende blik, en de over de vergadertafel kruipende X voor je.
Het boek is in hoog tempo vertaald, de Nederlandse versie kwam (vrijwel) gelijktijdig met het origineel uit. Dat is waarschijnlijk de oorzaak van wat foutjes en hier en daar een stroeve alinea. Mij vielen vooral de beschrijving van de wet van Asimov op (het gaat hier om de mensheid, niet de individuele mens) en een verwijzing naar China waar Crimea bedoeld werd. Op bijna 700 pagina’s is dit niet majeur, ik vergeef het de vertalers, die de humor van Isaacson goed weten te vangen.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
