De vloek van Big Tech

California meets Washington. De eerste die zijn opwachting maakte was J.D. Vance die op 20 januari als vicepresident beëdigd wordt. Vance werkte als venturecapitalist in Silicon Valley. Het is de eerste keer dat iemand uit het Big Tech domein zich in het Witte Huis vestigt.

Elon Musk

Flinke ophef in de hele campagne kwam toen Elon Musk naast Trump op het podium sprong. In de maanden daarna heeft Musk de campagnekas van Trump een flinke boost gegeven. Musk is de afgelopen jaren politiek geradicaliseerd. Hij steunt extreemrechtse kandidaten en gebruikt zijn platform X openlijk om deze boodschap te verkondigen.

Musks bijdrage aan de Trump-campagne levert hem een nieuwe functie op. Hij gaat samen met Vivek Ramaswany leidinggeven aan het nieuw op te richten Department of Government Efficiency (DOGE...) met de opdracht om de overheidsuitgaven drastisch te verminderen. Omdat dit geen officieel departement is, hoeven beide heren zich niet te verantwoorden aan de Senaat. Als Musk en Ramaswany gaan doen wat ze hebben uitgesproken verdwijnt 75% van alle federale ambtenaren. Onder andere de FBI, IRS, het Nuclear Department en het Educational Department worden gesloten. 
Vivek Ramaswany is een bio-tech investeerder en gaf al vroeg aan wat hij van het politieke systeem vindt. Hij schreef Woke INC in 2021.

Big Tech

Reijer Passchier heeft met De vloek van Big Tech een zeer inhoudelijk boek geschreven. Hoe is het gekomen dat mensen zulke machtige bedrijven konden oprichten die zich qua macht kunnen meten met een staat? Als Musk een bericht deelt op X worden politici ongerust. De financiële en juridische slagkracht van Microsoft, Meta, Apple en Google is ongekend. En het enige contract dat ze hebben is een gebruikersovereenkomst!

Passchier neemt zijn lezers mee naar de ontluikende wereld van het private recht, het ontstaan van het kapitaalvennootschap tot de complete ontplooiing van aandeelhouderskapitaal en hyperglobalisering. Big Tech is er niet voor de gebruiker, maar voor de belangen van de aandeelhouder. Zij vormen een nieuwe kaste die slechts te vergelijken is met de robber barons uit de Gilded Age die eind 19de eeuw, begin 20ste eeuw de Amerikaanse zakenleven overheersten. Het waren de decennia van de Vanderbilts, Rockefellers en Astors.

President Biden legde deze relatie ook in zijn afscheidsrede: ‘Today, an oligarchy is taking shape in America of extreme wealth, power and influence that literally threatens our entire democracy. Our basic rights and freedoms. And a fair shot for everyone to get ahead.’

Peter Thiel

Dat van die democratie is niet zomaar uitgesproken. Veel CEO’s van Big Tech bedrijven zijn libertair en diep antidemocratisch. Het democratisch stelsel van check-en balances staat innovatie en vooruitgang in de weg. Op de achtergrond zweeft ook nog het enigma Peter Thiel, mentor van Vance en zakenpartner van Elon Musk. En waarschijnlijk de rijkste man ter wereld, maar niet aantoonbaar want hij heeft al zijn zaken onderbracht op plekken waar hij niet hoeft te rapporteren (en belasting te betalen.) Meer over Peter Thiel in De dwarsdenker van Max Chaffin.

vloek

Terug naar Passchier. Een vloek, en hoe die te beteugelen? Met het bestaan van bedrijven als Meta en Google die hun gebruikers allerlei verplichtingen oplegt en machtiger lijkt dan een staat is weer een nieuw feodaal tijdperk aangebroken. De afstand tussen burger/gebruiker en de techaanbieders is enorm. Kansen om je te verweren tegen deze rechtspersoon is er niet als burger, en zelfs niet als staat. Het principe van wederkerigheid is verdwenen. Daar zorgen legers lobbyisten en juristen wel voor. De huidige generatie big tech bedrijven heeft een aantal kenmerken die een rol spelen:
Netwerkeffecten - een inherent element van internet. Ze maken het lastig een dienst als Whatsapp te stoppen.
Platformisering - dominante pijler van een reeks van diensten, schaalvoordelen van globaal opereren van de Big Tech-spelers dankzij internet en mobiele telefonie.
Deterritorialisering - proces waarbij actoren, acties en gevolgen van handelingen (…) steeds verder verspreid raken over verschillende landen.
Black boxes - het is onduidelijk en vaak onmogelijk om te weten wat de technologie (code, algoritmes) doet of hoe online data gebruikt wordt.

Democratie

Hoe kunnen we hier nu mee om gaan? Big Tech bedreigt onze privacy en belangrijke elementen van ons democratisch stelsel. Denk aan vrijheid van meningsuiting. De mannen achter Big Tech zijn (deels) zelfs voor het afschaffen van democratische instituten en wakkeren onrust aan met het toestaan van de verspreiding van fake news.

De enige optie in de ogen van Passchier is regulering. Dat kan onder meer door het versterken van onze rechtsstaat en met wetten die de generieke juridische en technologische patronen van de Big Tech bedrijven doorbreken. Samenwerking binnen de EU, dus een groot machtsblok, kan één van de pijlers zijn. Een goed voorbeeld zijn wet-en regelgevingen als de AVG en de snelle ontwikkeling van de AI Act. Europa kan nog verder gaan door platformen als X en misschien in de nabije toekomst Facebook te verbieden. Een ander aspect is het tegengaan van afhankelijkheden. Overheden zouden makkelijker keuzes moeten kunnen maken voor andere tech-leveranciers of communicatiekanalen aanpassen en bijvoorbeeld X, Facebook en TikTok gaan mijden (en dus ook geen geld meer aan uitgeven.)

Blijvertje

Tot slot, Big Tech lijkt we een blijvertje. Er is weinig energie gestopt in het nadenken over goede check & balances met deze partijen. De staat mag het opnemen voor haar burgers en eisen stellen over privacy, gebruikerscontracten, data-eigenaarschap etc. Er is juridisch genoeg ruimte voor. De EU zou bijvoorbeeld zeggenschap willen krijgen over de strategie van deze bedrijven. De overheid zou actief krachten kunnen bundelen om een steviger vuist te maken. Voorbeelden van hoe dit kan gaf Marleen Stikker al in haar boek Het internet is stuk uit 2019.

Wij staan aan de vooravond van een periode dat Big Tech een dikke politieke vinger in de pap krijgt in de Verenigde Staten. Dat gaat ook druk leggen op onze Westerse democratische structuren. De reactie van Mark Zuckerberg: het opheffen van controles op fake news, discriminatie en haatzaaierij op Facebook is tekenend. Sterkte Amerika en democratie!